توصیه ها در سندرم روده تحریک پذیر

سندرم روده تحریک پذیر(IBS) یک بیماری نیست، بلکه یک سری علایم و عوارض شایع است که شامل تغییر در حرکت روده، افزایش حساسیت سیستم معدی- روده ای و افزایش تأثیرپذیری احشاء از محرک های درونی و بیرونی می باشد.

بیماری می تواند هر ناحیه از روده بزرگ را درگیر کند، اما به دلیل عوارض IBS‎‎، بیشتر توجه بر روی کولون متمرکز می شود.

سندرم به طور معمول شامل یکی از 3 علامت اسهال، یبوست یا درد شکمی است، اما بیماران ممکن است ترکیبی از همه این علایم را داشته باشند.

ناراحتی معدی - روده ای بعد از وعده های غذایی یا همراه با پریشانی های روانی - اجتماعی، نفخ، گاز، افزایش پاسخ معدی، کاهش حد آستانه ناراحتی های معمول معدی - روده ای و حرکات غیر طبیعی روده در افراد مبتلا به IBS شایع هستند.

در IBSصدمه بافتی مشخص وجود ندارد، هیچ التهاب و درگیری ایمونولوژیکی هم وجود ندارد. در همه افراد مبتلا، سیستم عصبی - روده ای به وجود غذا، ترکیب شیمیایی و مقدار آن حساس است و دستگاه معدی - روده ای انواع متفاوت پیام ها را از مغز و سیستم عصبی خودکار دریافت می کند.

اشخاص مبتلا به IBS به بسیاری از این محرک ها بیش از حد عکس العمل نشان می دهند.

تشخیصIBS

تشخیص، بر مبنای معیار اجماع بین المللی و الگوریتم های تشخیصی صورت می گیرد که به مجزا کردن بیماری از سایر اختلالات جراحی یا معدی - روده ای دیگر که ممکن است با علائم مشابه ظاهر شوند، کمک می کند.

بر طبق معیار، علایم ناراحتی شکمی باید حداقل به مدت 12 هفته در سال گذشته وجود داشته و شامل حداقل 2 یا 3 علامت از این علایم ویژه باشد: ناراحتی پس از دفع مدفوع، شروع ناراحتی در اثر تغییر در تکرر مدفوع و شروع عوارض ناراحتی به هنگام تغییر در شکل مدفوع.

تشخیص معمولاً با دسته بندی کردن سندرم به زیر نمونه هایی مانند ابتلای متناوب اسهال و یبوست و یا وجود اسهال یا یبوست بدون درد، تکمیل می شود. شایع ترین علایم، یبوست و اسهال متناوب، دردشکمی (که معمولاً به وسیله دفع تسکین می یابد) و نفخ است، اما احساس نفخ بسیار شدید، احساس تخلیه ناکامل، درد در رکتوم و مخاط در مدفوع نیز ممکن است بروز نماید.

علایم اولین بار، بین دوران نوجوانی و دهه چهارم زندگی بروز می کند، اما بسیاری از افراد مشکل خود را با پزشک در میان نمی گذارند. در آمریکا، IBS در حدود 20 درصد زنان و 10 تا 15 درصد مردان رخ می دهد. این بیماری، 12 درصد مراجعات به کلینیک های پزشکی خانواده و 20 تا 40 درصد مراجعات به متخصصان بیماری های معده و روده را در بر می گیرد.

افراد مبتلا به IBS به غیبت از کار و مدرسه، کاهش قابلیت تولید، افزایش هزینه مراقبت های بهداشتی و کاهش کیفیت زندگی متأثر از عوارض بیماری دچار می شوند. در 32 تا 44 درصد موارد، تاریخچه ضایعه روانی - اجتماعی مانند سوء استفاده های جنسی یا جسمی گزارش شده است.

به نظر می رسد که حساسیت و حرکات روده در پاسخ به محرک های محیطی و معمول معدی- روده ای در افراد مبتلا به IBS تغییر می کند. این افراد در مقایسه با افراد طبیعی به اتساع روده، بی اختیاری در مصرف غذاهای نامناسب و فاکتورهای اجتماعی - روانی به طور معنی داری بیشتر عکس العمل نشان می دهند. اشخاص طبیعی ممکن است آشفتگی های خفیف معدی- روده ای را در پاسخ به همه موقعیت های ذکر شده تجربه کنند، اما بروز نمی دهند. استرس زاهای زندگی مانند تغییرات شغلی، مسافرت، تغییر مکان و یا موقعیت های اجتماعی ناراحت کننده ممکن است موجب شروع یا بدتر شدن علایم شوند و بسیاری از تلاش های درمانی را تحت الشعاع قرار دهند.

علاه بر الگوهای رژیمی و استرس، عواملی که ممکن است موجب بدتر شدن علایم شوند، عبارت هستند از:

1- استفاده زیاد از ملین ها یا دیگر داروهایی که در مغازه ها فروخته می شوند.

2- آنتی بیوتیک ها

3- کافئین

4- بیماری معدی - روده ای قبلی

5- نقص در تنظیم خواب، استراحت و دریافت مایعات.

در بیماران دارای تاریخچه آلرژی خانوادگی، حساسیت زیاد به غذاهای خاص ممکن است علت IBS باشد. تحت این شرایط، آزمایشی که غذاها را حذف و نتیجه را بررسی کند، ممکن است در تعیین عامل غذایی اصلی، تعیین کننده باشد.

درمان پزشکی

درمان شامل مجموعه ای از تلاش ها برای کاهش عوارض بیماری و همچنین کاستن از فاکتورهایی است که این عوارض را تشدید می کنند؛ آموزش، تجویز دارو، مشاوره و رژیم غذایی در درمان نقش دارند.

بر اساس وضعیت بیماری و شدت علایم، داروها ممکن است شامل ضد اسپاسم ها، آنتی کولینرژیک، ضد اسهال، پروکینتیک یا عوامل ضدافسردگی باشند.

داروهای جدیدتری در حال بررسی هستند که نوروترانسمیترهای ویژه، پپتیدها یا مکانیسم های دیگر درگیر در حرکت معدی - روده ای و سیستم عصبی روده ای را مورد هدف قرار می دهند.

درمان تغذیه ای پزشکی

برخلاف IBD (بیماری های التهابی روده)، IBS (سندرم روده بزرگ تحریک پذیر) زندگی را تهدید نمی کند و به سوء هضم و سوء جذب مواد مغذی منجر نمی شود. به هر حال، عادات غذایی افراد مبتلا به IBS ممکن است به یک رژیم کمتر از کامل، دریافت ناکافی مواد مغذی و لذت بردن کمتر از غذاها منجر شود. انتخاب رژیم های غذایی و الگوها نیز در کنترل علایم مهم هستند.

هدف از مراقبت تغذیه ای، اطمینان از دریافت کافی مواد مغذی فرد بیمار، راهنمایی کردن او به سوی رژیمی که منجر به ادامه بروز علایم نمی شود و توضیح دادن نقش عادات غذایی معمولی در ایجاد یا اجتناب از علایم معدی- روده ای است. ارائه توصیه هایی به همه اشخاص جهت داشتن یک رژیم با کیفیت خوب، ارزشمند است.

در این بیماران، چربی اضافی رژیم غذایی، کافئین، قندهایی چون لاکتوز، فروکتوز و سوربیتول و غذاهای سنگین در مقایسه با اشخاص طبیعی کمتر تحمل می شوند.

متخصص تغذیه می تواند با شخص مبتلا به IBS جهت تعیین و تشخیص بیماری، نقش بالقوه غذاها و آموزش این که چگونه علایم ناشی از مصرف غذا (مرتبط با سندرم) را کاهش دهند، مشاوره نماید.

گاهی اوقات مراجعین در یک سیکل معیوب گرفتار می شوند که در این حالت، اضطراب درباره مصرف غذا، آشفتگی های معدی - روده ای و شرم های اجتماعی، موجب رعایت یک رژیم محدود و غیرضروری می شود که خود به بدتر شدن وضعیت تغذیه ای، افرایش اضطراب و بدتر شدن علایم می انجامد.

آرام کردن فرد و بازگشت تدریجی به رژیم مناسبی که فقط غذاهای افزایش دهنده عوارض بیماری در آن حذف شده باشند، اغلب بهبودی قابل توجهی در کیفیت زندگی ایجاد می کنند.

عموماً دریافت فیبر غذایی در نوجوانان و بزرگسالان در حدود نیمی از مقادیر توصیه شده است. مصرف زیاد سبوس یا فیبرهای زبر، محدود یا توصیه نمی شود، اما افزایش فیبر غذایی تا حد مقادیر توصیه شده 25 گرم یا بیشتر در روز ممکن است کمک کننده باشد.

اگر بیمار قادر به خوردن فیبر از منابع غذایی نباشد یا به میزان کافی پاسخ ندهد، مصرف فیبر به صورت ملین های حجیم (مانند پسیلیوم) ممکن است مفید باشد.

خوردن مقادیر کافی مایعات توصیه می شود، به ویژه وقتی که از مکمل های فیبر پودری استفاده می شود.

دوزهای زیاد سبوس گندم به مدت طولانی توصیه نمی شود و ممکن است موجب تشدید علایم در برخی اشخاص مبتلا به IBS شود.

غذاهای حاوی فیبر، نشاسته های مقاوم و الیگوساکاریدها ممکن است به صورت غذاهای پروبیوتیک جهت کمک به ایجاد میکروفلورای سالم و مقاوم به عفونت پاتوژنیک به کار روند.

دکتر احمدرضا درستی - متخصص تغذیه

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

اگر می خواهید با کارشناسان تغذیه ی سایت درباره رژیم های غذایی مشورت کنید، اینجا را کلیک کنید.

اگر می خواهید با پزشکان سایت مشورت کنید، اینجا را کلیک کنید.

برای شرکت در بحث های انجمن سایت مرتبط با بهداشت و سلامت، اینجا را کلیک کنید.